Historia Murzynowa Kościelnego : czyli krótka rozprawa między Panem, Wójtem a Plebanem
Loading...
Mikulski D, 2014, Historia Murzynowa Koscielnego.pdf (304.11 MB)
Authors
Date
2014
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Unitex
Abstract
Murzynowo Kościelne położone jest w województwie wielkopolskim. To jedna z kilku wsi tej nazwy w powiecie średzkim, znajdujących się na terenie dawnego zaboru pruskiego. Miejscowość posiadająca średniowieczną metrykę i prawie już ośmiowiekową genezę, zasługiwała na stosowną monografię. Zdobyte przez autora wykształcenie w zakresie architektury krajobrazu umożliwiło odnalezienie śladów historii w przestrzeni. Stopniowo pogłębiający się proces badań objął szerokie spektrum literatury XIX- i XX-wiecznej oraz archiwalia. W słowach Od Autora klarownie zostały zaprezentowane założenia książki, omówiono uzasadnienie wykorzystania twórczości Mikołaja Reja, wysuwając na pierwszy plan publikacji dwa aspekty: historyczny i przestrzenny. Publikacja złożona jest z pięciu części – jednocześnie w ujęciu problemowym i diachronicznym. Otwierają ją słowa Zamiast wstępu. Najbardziej istotną informacją jest lokacja Murzynowa Kościelnego w roku 1231 – pierwsza wiejska lokacja na prawie niemieckim w Wielkopolsce. Etymologia nazwy wsi została w tym miejscu opisana wyczerpująco. W Części I pt. Królewszczyzna poruszono problematykę królewskich dóbr oraz przynależności Murzynowa do starostwa średzkiego. W międzyczasie murzynowska parafia utraciła samodzielność po włączeniu jej pod zwierzchność kolegiaty w Środzie Wielkopolskiej. Nie bez znaczenia pozostają najazdy Krzyżaków, Szwedów oraz liczne pożary, w tym ten z 1739 roku, który strawił całą wieś. Przełom nastąpił w 1807 roku, kiedy to dawna królewszczyzna nadana została decyzją Napoleona I generałowi Janowi Henrykowi Dąbrowskiemu. Etap Klucza ukazuje istotne powiązania Murzynowa z Winną Górą, Źrenicą i Sabaszczewem. Badany okres to zaprowadzenie dużych zmian przestrzennych w postaci procesów uwłaszczeniowych oraz czas kilkudziesięcioletnich starań parafian o utrzymanie lokalnego księdza, zakończonych budową plebanii w roku 1864. Dwa lata później nastąpił Zwrot we własności tych ziem. Była to sposobność do przedstawienia zmian społecznych dokonanych w myśl pozytywistycznych postaw. Część III pt. Majętność jest w dużej mierze opowieścią właścicieli Murzynowa – rodziny Ozdowskich i Jachimowiczów. To czas wielkich zmian, rozwoju wsi, rozbudowy kościoła, budowy dworu i szkoły oraz wielu innych obiektów. To czas walki o odzyskanie niepodległości, krzewienia polskości, walki o ziemię i język. Dotkliwy okres II wojny światowej nazwano Przewrotem. Czas grabieży, przesiedleń, utracenia Pana, Wójta i Plebana, siłą usuniętych z tamtej rzeczywistości – to główne poruszone wątki. Następująca po roku 1945 Część IV pt. Gospodarstwo przedstawia świat wykreowany przez nowy ustrój. Zafałszowany wizerunek ładu społecznego, szarganie ziemiańskimi i chrześcijańskimi wartościami, przy pojawiającej się coraz częściej obcej wiejskiej tradycji zabudowie – to wnioski wynikające z zebranego materiału badawczego. Transformacja to czas upadku socjalistycznych idei. Część V to próba ukazania wartości i potencjału, tkwiących nie tyle w poszczególnych obiektach, ale w ich zespołach. Wpływ na przestrzeń ma zespół dworski i sakralny oraz zespół zabudowy wiejskiej. Zaistniałe zmiany osobowe w parafii i szkole wprowadziły powiew radości. Zamiast zakończenia to podkreślenie tożsamości wsi – zarówno tej widocznej, jak i ukrytej. Na końcu książki przedstawiono Księgę Gości, czyli zestawienie autentycznych, zebranych w trakcie prowadzonych badań, podpisów Pana, Wójta i Plebana. Historia Murzynowa Kościelnego ukazała aspiracje i zmagania jego mieszkańców. Najbardziej wyróżniły się te z XIX i początku XX wieku. O tytule książki zadecydował aspekt podmiotowości historii, który bazował dawniej na ładzie społecznym. Dziś coraz częściej wyraża się za nim tęsknotę. Działania Pana, Wójta i Plebana pozostawiły liczne opowieści. Obecnie coraz trudniej dostrzec ich personifikację w przestrzeni w postaci zachowanych obiektów czy zieleni. Część z nich została bezpowrotnie utracona, inna na tyle przekształcona, że trudno doszukać się w niej ducha przeszłości. Ta przetrwała jest po części w złym stanie technicznym, lecz to, co według wielu jest błahe, drugorzędne i wstydliwe, dziś nabiera prawdziwej wartości. W wyniku przeprowadzonych badań można jednoznacznie stwierdzić, że Murzynowo Kościelne posiada wyjątkową tożsamość miejsca. Jest to olbrzymi potencjał, który należy dostrzec i wykorzystać w kształtowaniu wizerunku wsi.Murzynowo Kościelne is located in the province of Greater Poland. There are several villages of the same name in the county of Środa situated in the area of the former Prussian Partition. The place with its birth certificate from the Middle Ages and a nearly eight hundred year old tradition has deserved a proper monograph. The Author’s education in the field of landscape architecture made it possible to find traces of history in space. The process of studies, reaching deeper and deeper, covered a wide spectrum of the 19th and 20th century literature and archives. In the Word from the Author the assumptions of the book are clearly presented and the reason why Nicholas Rey’s literary work was used is justified, bringing to the fore two aspects of the publication: the historical and the spatial. The publication consists of five parts – approached simultaneously from the problem-related and diachronic point of view. It opens with the section Instead of Introduction. In this part the most significant information concerns establishment of Murzynowo Kościelne in the year 1231 – the first village in Greater Poland founded under the German town law. Moreover, etymology of the place’s name is described there in detail. Part I entitled Crown lands touches on the problems of royal estates and the fact that Murzynowo belonged to the district administration in Środa. Meanwhile, the parish of Murzynowo lost its independence after being passed under the suzerainty of the Collegiate Church in Środa Wielkopolska. Raids by the Knights of the Cross, Swedish invasion and numerous fires including that of 1739 which consumed the whole village are by no means insignificant. The Breakthrough occurred in 1807 when the former royal domain was granted by Napoleon’s order to general Jan Henryk Dąbrowski. The next stage entitled The Key presents significant links between Murzynowo and Winna Góra, Źrenica and Sabaszczewo. The studied period is characterized by introduction of substantial spatial changes in the form of enfranchisement processes. It is also the time of several years’ long efforts made by the parishioners to retain the local priest, completed with a construction of the parsonage in 1864. Two years later a Turn occurred in the ownership of those lands. This offered an opportunity to present social changes introduced in the spirit of positivistic attitudes. Part III entitled the Fortune contains mainly the story of the owners of Murzynowo – the families of Ozdowski and Jachimowicz. This was the time of profound changes, expansion of the village, enlargement of the church, construction of the manor house, school and many other objects. This was also the time of struggle for independence, promotion of Polish traditions, fight for the land and the language. The painful time of World War II is named Upheaval. That was the time of plunder, displacement, loss of the Gentryman, the Paesant and the Clergyman, removed by force from the then existing reality. These are the main topics touched on in the Upheaval section. Part IV entitled The Farm refers to the times after the year 1945 and presents the world created by the new system. A falsified picture of the social order, slander of landowning and Christian values, along with a more and more frequent construction of buildings alien to the countryside tradition – these are the conclusions resulting from the collected research material. Transformation covers the times when socialist ideas collapsed. Part V is an attempt to show the value and the potential present not so much in individual objects as in their complexes. The space remains under the influence of the manor, sacral, and rural buildings’ complexes. Changes in parish and school personnel brought a whiff of joy. Instead of conclusion emphasizes identity of the village - both the visible and the hidden one. At the end of the publication there is a Guestbook containing authentic signatures of the Gentryman, the Paesant and the Clergyman, found during the conducted studies. The history of Murzynowo Kościelne shows aspirations and struggles of its inhabitants. Those from the 19th century and from the beginning of the 20th century are the most distinctive ones. The title of the book was dictated by the subjective aspect of history, based formerly on the social order. Today it is being longed for, more and more frequently. Activities of the Gentryman, the Paesant and the Clergyman have survived in numerous stories. Nowadays it is more and more difficult to find traces of those activities in space in the form of well preserved objects or greenery. Some of them have been irrevocably lost, others have been transformed so much that it is hardly possible to find the spirit of the past in them. What survived is partly in bad condition but what for some people is insignificant, useless and shameful acquires a real value today. The conducted studies allow us to state without doubt that Murzynowo Kościelne has a unique identity of place. It is a huge potential which should be recognized and used in creating the image of this village.